APOPTOZ

APOPTOZ NEDİR ?

Apoptoz çok hücreli organizmalarda meydana gelen programlanmış bir hücre ölümüdür.[1] Biyokimyasal olaylar karakteristik hücre değişikliklerine ve ölüme yol açmaktadır.Bu değişiklikler arasında kabarcıklanma, hücre küçülmesi, nükleer parçalanma kromatin yoğunlaşması ve DNA parçalanması mRNA bozulması bulunmaktadır. Ortalama yetişkin bir insan 50 ile 70 milyar bireyi kaybetmekteyiz.8-14 yaş arası ortlama bireyler için günde yaklaşık 20-30 milyar hücre ölmektedir.[2]

Akut hücresel hasardan kaynaklanan ir travmatik hücre ölümü biçimi olan nekrozun aksine, apoptoz bir organizmanın yaşam döngüsü boyunca avantajlar sağlamaktadır. Oldukça düzenlenmiş ve kontrollü bir süreçtir. Mesela, gelişmekte olan bir insan embriyosunda parmakların ve ayak parmaklarının ayrılması, parmaklar arasındaki hücrelerin apoptoza uğraması nedeniyle oluşmaktadır. Nekroz  farklı olarak, apoptoz adlandırılan hücre fragmanlarını üremektedir.[3]

Apoptoz başladıktan sonra duramayacağından, oldukça düzenlenmiş bir süreçtir. Apoptoz, iki yoldan biriyle başlatılmaktadır. İçsel yolda hücre kendini öldürür çünkü hücre stresini algılar, dışsal yolda ise hücre diğer hücrelerden gelen sinysller nedeniyle kendini öldürmektedir. Zayıf dış sinyaller, apoptozun içsel yolunu da aktive edilmektedir. Her iki yol da proteazlar olan kaspazları veya proteinleri bozan enzimleri aktive ederek hücre ölümüne neden olmaktadır. İki yolun her ikisi de başlatıcı kaspazları aktive etmektedir. Bu daha sonra yürütücü kaspazları aktive eder ve daha sonra proteinleri ayırt etmeden bozarak hücreyi öldürmektedir.[4] Biyolojik bir fenomen olarak önemine ek olarak, kusurlu apoptotik süreçler çok çeşitli hastalıklarla ilişkilendirilmiştir. Aşırı apoptoz atrofiye neden olurken yetersiz bir miktar, kanser gibi kontrolsüz hücre çoğalmasına neden olmaktadır. Fas reseptörleri ve kaspazlar gibi bazı faktörler apoptozu teşvik ederken, Bcl-2 protein ailesinin bazı üyeleri apoptozu inhibe etmektedir.