LYME HASTALIĞI :Birden Fazla Hastalığı Taklit Edebiliyor
Lyme borreliosis olarak da bilinen Lyme hastalığı, keneler tarafından yayılan Borrelia bakterisinin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Enfeksiyonun en yaygın belirtisi, kene ısırığının meydana gelmesinden yaklaşık bir hafta sonra ortaya çıkan, eritema migrans olarak bilinen genişleyen kırmızı döküntüdür. Döküntü tipik olarak ne kaşıntılı ne de ağrılıdır. Enfekte kişilerin yaklaşık %70-80'inde döküntü gelişir. Diğer erken belirtiler arasında ateş, baş ağrısı ve yorgunluk sayılabilir. Tedavi edilmezse semptomlar arasında yüzün bir veya iki tarafını hareket ettirme yeteneğinin kaybı, eklem ağrıları, boyun sertliği ile birlikte şiddetli baş ağrıları veya kalp çarpıntısı sayılabilir. Aylar ila yıllar sonra tekrarlayan eklem ağrısı ve şişlik atakları meydana gelebilir. Bazen, insanlar kollarında ve bacaklarında ateş etme ağrıları veya karıncalanmalar geliştirir. Uygun tedaviye rağmen, insanların yaklaşık %10 ila %20'si en az altı ay boyunca eklem ağrıları, hafıza sorunları ve yorgunluk geliştirir.
Lyme hastalığı, Ixodes cinsine ait enfekte kenelerin ısırmasıyla insanlara bulaşır. Amerika Birleşik Devletleri'nde, endişe konusu olan keneler genellikle Ixodes scapularis tipindedir ve bakterilerin yayılmadan önce en az 36 saat süreyle yapıştırılması gerekir. Avrupa'da, Ixodes ricinus tipi keneler bakterileri daha hızlı yayabilir. Kuzey Amerika'da, Borrelia burgdorferi ve Borrelia mayonii bakterileri Lyme hastalığına neden olur. Avrupa ve Asya'da Borrelia afzelii ve Borrelia garinii de hastalığın nedenleridir. Hastalık insanlar arasında, diğer hayvanlar veya yiyecekler yoluyla bulaşmaz. Teşhis, semptomların bir kombinasyonuna, kene maruziyeti geçmişine ve muhtemelen kandaki spesifik antikorların test edilmesine dayanır. Hastalığın erken evrelerinde kan testleri genellikle negatiftir. Bireysel kenelerin test edilmesi tipik olarak yararlı değildir.
Ixodes cinsine ait enfekte kene
Önleme, kolları ve bacakları kapatan giysiler giyerek ve DEET veya pikaridin bazlı böcek kovucular kullanarak kene ısırıklarını önleme çabalarını içerir. Kene sayısını azaltmak için pestisit kullanmak da etkili olabilir. Keneler cımbız kullanılarak çıkarılabilir. Çıkarılan kene kanla doluysa, enfeksiyon gelişimini önlemek için tek doz doksisiklin kullanılabilir, ancak enfeksiyon gelişimi nadir olduğundan genellikle önerilmez. Bir enfeksiyon gelişirse, doksisiklin, amoksisilin ve sefuroksim dahil bir dizi antibiyotik etkilidir. Standart tedavi genellikle iki veya üç hafta sürer. Bazı kişilerde bir veya iki gün sürebilen tedaviden dolayı ateş, kas ve eklem ağrıları gelişir. Kalıcı semptomlar geliştirenlerde uzun süreli antibiyotik tedavisinin yararlı olduğu bulunmamıştır.
Lyme hastalığı, Kuzey Yarımküre'de keneler tarafından yayılan en yaygın hastalıktır. Amerika Birleşik Devletleri'nde yılda 300.000 kişiyi ve Avrupa'da yılda 65.000 kişiyi etkilediği tahmin edilmektedir. Enfeksiyonlar en çok ilkbahar ve yaz başında görülür. Lyme hastalığı ilk kez 1975 yılında Connecticut, Lyme'de ayrı bir durum olarak teşhis edildi. Başlangıçta juvenil romatoid artrit ile karıştırıldı. İlgili bakteri ilk olarak 1981 yılında Willy Burgdorfer tarafından tanımlanmıştır. Tedaviyi izleyen kronik semptomlar iyi tanımlanmıştır ve "tedavi sonrası Lyme hastalığı sendromu" (PTLDS) olarak bilinir. PTLDS, artık bilimsel topluluk tarafından desteklenmeyen ve farklı gruplar tarafından farklı şekillerde kullanılan bir terim olan kronik Lyme hastalığından farklıdır. Bazı sağlık hizmeti sağlayıcıları, PTLDS'nin kalıcı enfeksiyondan kaynaklandığını iddia etmektedir, ancak bunun doğru olduğuna inanılmamaktadır, çünkü standart tedaviden sonra kalıcı enfeksiyon kanıtı bulunamamaktadır. Lyme hastalığı için bir aşı 1998 ve 2002 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri'nde pazarlandı, ancak zayıf satışlar nedeniyle piyasadan çekildi. Yeni aşılar geliştirmek için araştırmalar devam etmektedir.
TEDAVİ
Antibiyotikler birincil tedavidir. Kullanımlarına özel yaklaşım, etkilenen kişiye ve hastalığın evresine bağlıdır. Erken lokalize enfeksiyonu olan çoğu insan için, doksisiklin'in ağızdan uygulanması, sadece Borrelia bakterilerine karşı değil, aynı zamanda keneler tarafından taşınan çeşitli diğer hastalıklara karşı da etkili olduğu için, ilk tercih olarak yaygın olarak tavsiye edilmektedir. Doksisiklin kullanan kişiler, daha yüksek güneş yanığı riski nedeniyle güneşe maruz kalmaktan kaçınmalıdır. Doksisiklin sekiz yaşından küçük çocuklarda ve hamile veya emziren kadınlarda kontrendikedir; doksisiklin alternatifleri amoksisilin, sefuroksim aksetil ve azitromisindir. Azitromisin sadece diğer antibiyotiklere karşı intolerans durumunda önerilir. Selülit için standart tedavi olan sefaleksin, Lyme hastalığı için faydalı değildir. Döküntünün Lyme veya selülitten kaynaklanıp kaynaklanmadığı net olmadığında, IDSA sefuroksim veya amoksisilin/klavulanik asit ile tedaviyi önerir, çünkü bunlar her iki enfeksiyona karşı da etkilidir. Erken yayılmış veya geç Lyme enfeksiyonu olan kişilerde semptomatik kalp hastalığı, Lyme artriti veya yüz felci, radikülopati, menenjit veya periferik nöropati gibi nörolojik semptomlar olabilir. Bu olgularda intravenöz seftriakson uygulaması ilk seçenek olarak önerilmektedir; sefotaksim ve doksisiklin alternatif olarak mevcuttur.
Lyme hastalığı için tedavi rejimleri, erken lokalize hastalıkta 14 gün ile erken yayılmış hastalıkta 14-21 gün ve geç yayılmış hastalıkta 14-28 gün arasında değişmektedir. Lyme hastalığının nörolojik komplikasyonları, ağız yoluyla alınabildiği ve daha düşük maliyetli olduğu için doksisiklin ile tedavi edilebilir, ancak Kuzey Amerika'da etkinlik kanıtı yalnızca dolaylıdır. Başarısızlık durumunda, kılavuzlar enjekte edilebilir seftriakson ile tekrar tedaviyi önermektedir. Lyme artriti tedavisinden birkaç ay sonra, eklem şişmesi devam ederse veya tekrar ederse, ikinci bir antibiyotik tedavisi düşünülebilir; oral antibiyotiklere zayıf yanıt verilmesi durumunda yeniden tedavi için intravenöz antibiyotikler tercih edilir. Bunun dışında, etkili olduğunu gösteren hiçbir kanıt bulunmadığından, 28 günden fazla süren uzun süreli bir antibiyotik rejimi önerilmez. IgM ve IgG antikor seviyeleri, antibiyotiklerle başarılı tedaviden sonra bile yıllarca yükselebilir. Antikor seviyeleri tedavi başarısının göstergesi olmadığından, bunlar için test yapılması önerilmez.
Yüz felci tedavi olmaksızın düzelebilir; ancak diğer Lyme komplikasyonlarını durdurmak için antibiyotik tedavisi önerilir. Yüz felci Lyme hastalığından kaynaklandığında kortikosteroidler önerilmez. Yüz felci olanlarda, uyanıkken sık sık suni gözyaşı, merhem ve uyurken gözü kapatan bir yama veya bantla kullanılması tavsiye edilir.
Lyme karditli kişilerin yaklaşık üçte biri, kalp iletim anormallikleri düzelene kadar geçici bir kalp piline ihtiyaç duyar ve %21'inin hastaneye yatırılması gerekir. Lyme kardit kortikosteroidlerle tedavi edilmemelidir.
Lyme artriti olan kişiler, etkilenen eklemlere zarar vermemek için fiziksel aktivite seviyelerini sınırlamalı ve topallama durumunda koltuk değneği kullanmalıdır. Lyme hastalığı ile ilişkili ağrı, nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) ile tedavi edilebilir. Antibiyotiklerle tedavi edilen Lyme artriti için kortikosteroid eklem enjeksiyonları önerilmez. Tedaviden iki ay sonra eklem şişmesi devam eden ve sinovyal sıvıda Borrelia DNA için PCR testi negatif olan, intravenöz antibiyotik veya iki ay oral antibiyotik ile tedavi edilen Lyme artriti olan kişilerin antibiyotiğe dirençli Lyme artriti olduğu söylenir; bu, belirli genetik ve immünolojik özelliklere sahip kişilerde belirli Borrelia suşları tarafından enfeksiyondan sonra daha yaygındır. Antibiyotiğe dirençli Lyme artriti, NSAID'ler, hastalık modifiye edici antiromatizmal ilaçlar (DMARD'lar) veya artroskopik sinovektomi ile semptomatik olarak tedavi edilebilir. Lyme artritinin çözülmesinden sonra yetişkinler için fizik tedavi önerilir.
Tedavi gören kişilere yeniden enfeksiyonun mümkün olduğu ve bunun nasıl önleneceği konusunda bilgi verilmelidir.
Referanslar
Berger, Stephen (2014). Lyme disease: Global Status 2014 Edition. GIDEON Informatics Inc. p. 7. ISBN 9781498803434. Archived from the original on 8 September 2017.
Aucott JN (June 2015). "Posttreatment Lyme disease syndrome". Infectious Disease Clinics of North America. 29 (2): 309–323. doi:10.1016/j.idc.2015.02.012. PMID 25999226.
Johnson RC (1996). "Borrelia". In Baron S, et al. (eds.). Baron's Medical Microbiology (4th ed.). Univ of Texas Medical Branch. ISBN 978-0-9631172-1-2. PMID 21413339. Archived from the original on 7 February 2009.
"Lyme disease transmission". cdc.gov. 11 January 2013. Archived from the original on 3 March 2015. Retrieved 2 March 2015.
Steere, AC; Strle, F; Wormser, GP; Hu, LT; Branda, JA; Hovius, JW; Li, X; Mead, PS (15 December 2016). "Lyme borreliosis". Nature Reviews. Disease Primary. 2: 16090. doi:10.1038/nrdp.2016.90. PMC 5539539. PMID 27976670.
"Lyme borreliosis" (PDF). ECDC. Archived (PDF) from the original on 29 September 2018. Retrieved 29 September 2018.
Pritt BS, Mead PS, Johnson DK, Neitzel DF, Respicio-Kingry LB, Davis JP, Schiffman E, Sloan LM, Schriefer ME, Replogle AJ, Paskewitz SM, Ray JA, Bjork J, Steward CR, Deedon A, Lee X, Kingry LC, Miller TK, Feist MA, Theel ES, Patel R, Irish CL, Petersen JM (May 2016). "Identification of a novel pathogenic Borrelia species causing Lyme borreliosis with unusually high spirochaetaemia: a descriptive study". The Lancet. Infectious Diseases. 16(5): 556–564. doi:10.1016/S1473-3099(15)00464-8. PMC 4975683. PMID 26856777.
"Two-step Laboratory Testing Process". cdc.gov. 15 November 2011. Archived from the original on 12 March 2015. Retrieved 2 March 2015.
"Testing of Ticks". cdc.gov. 4 June 2013. Archived from the original on 19 February 2015. Retrieved 2 March 2015. Although some commercial groups offer testing, in general this is not recommended
"Tick Removal". cdc.gov. 23 June 2014. Archived from the original on 10 March 2015. Retrieved 2 March 2015.
"Post-Treatment Lyme Disease Syndrome". cdc.gov. 1 December 2017. Archived from the original on 27 February 2015. Retrieved 20 June 2018.
Regional Disease Vector Ecology Profile: Central Europe. DIANE Publishing. April 2001. p. 136. ISBN 9781428911437. Archived from the original on 8 September 2017.
Murray, Polly (1006). The Widening Circle : A Lyme Disease Pioneer Tells Her Story. New York: St. Martin's Press. ISBN 9780312140687.
Williams, Carolyn (2007). Infectious disease epidemiology : theory and practice (2nd ed.). Sudbury, Mass.: Jones and Bartlett Publishers. p. 447. ISBN 9780763728793. Archived from the original on 8 September 2017.
"Willy Burgdorfer – obituary". Daily Telegraph. 1 December 2014. Archived from the original on 1 December 2014. Retrieved 1 December 2014.
Baker, PJ (November 2010). "Chronic Lyme disease: in defense of the scientific enterprise". FASEB Journal. 24 (11): 4175–7. doi:10.1096/fj.10-167247. PMID 20631327. S2CID 36141950.
Lantos PM (June 2015). "Chronic Lyme disease". Infectious Disease Clinics of North America. 29 (2): 325–40. doi:10.1016/j.idc.2015.02.006. PMC 4477530. PMID 25999227.
"When a vaccine is safe". nature. 439 (7076): 509. February 2006. Bibcode:2006Natur.439Q.509.. doi:10.1038/439509a. PMID 16452935.
Aronowitz, Robert A (June 2016). "The Rise and Fall of the Lyme Disease Vaccines: A Cautionary Tale for Risk Interventions in American Medicine and Public Health". The Milbank Quarterly. 90 (2): 250–277. doi:10.1111/j.1468-0009.2012.00663.x. ISSN 0887-378X. PMC 3460208. PMID 22709388.
Wright WF, Riedel DJ, Talwani R, Gilliam BL (June 2012). "Diagnosis and management of Lyme disease". American Family Physician. 85 (11): 1086–93. PMID 22962880. Archived from the original on 27 September 2013.
Tibbles CD, Edlow JA (20 June 2007). "Does This Patient Have Erithema Migrans?". JAMA. 297 (23): 2617–27. doi:10.1001/jama.297.23.2617. PMID 17579230.
"Lyme disease rashes and look-alikes". Lyme Disease. Centers for Disease Control and Prevention. 21 December 2018. Archived from the original on 2 April 2019. Retrieved 18 April 2019.
"Lyme disease: erythema migrans". Lyme disease NICE guideline [NG95]. National Institute for Health and Care Excellence. Archived from the original on 9 May 2019. Retrieved 8 May 2019.
Lyme disease at eMedicine
Steere AC, Sikand VK, Schoen RT, Nowakowski J (August 2003). "Asymptomatic infection with Borrelia burgdorferi". Clinical Infectious Diseases. 37(4): 528–32. doi:10.1086/376914. PMID 12905137. (primary source)
Biesiada G, Czepiel J, Leśniak MR, Garlicki A, Mach T (December 2012). "Lyme disease: review". Archives of Medical Science. 8 (6): 978–82. doi:10.5114/aoms.2012.30948. PMC 3542482. PMID 23319969.
Wormser GP, Dattwyler RJ, Shapiro ED, Halperin JJ, Steere AC, Klempner MS, Krause PJ, Bakken JS, Strle F, Stanek G, Bockenstedt L, Fish D, Dumler JS, Nadelman RB (November 2006). "The clinical assessment, treatment, and prevention of lyme disease, human granulocytic anaplasmosis, and babesiosis: clinical practice guidelines by the Infectious Diseases Society of America". Clinical Infectious Diseases. 43 (9): 1089–134. doi:10.1086/508667. PMID 17029130.
Aucott J, Morrison C, Munoz B, Rowe PC, Schwarzwalder A, West SK (1 June 2009). "Diagnostic challenges of early Lyme disease: Lessons from a community case series". BMC Infectious Diseases. 9 (79): 79. doi:10.1186/1471-2334-9-79. PMC 2698836. PMID 19486523.
Yorumlar
Yorum Gönder