Loading

DNA TEKNOLOJİSİ’NDE TIP ve ECZACILIK

 

Rabia YALÇIN- Moleküler Biyoloji ve Genetik, Haliç Üniversitesi



Rekombinant DNA yapımı tekniklerinin geliştirilmesi modern bilimin en önemli ilerlemelerinden olan “DNA Teknolojisi’nin” gelişmesine katkı sağlamıştır. Aynı zamanda DNA Teknolojisi Biyoteknoloji’nin temellerinin atılmasına katkı sağlamıştır. Biyoteknoloji şarap ve peynir yapımında mikropların kullanılması, çiftlik hayvanlarının seçilerek üretimi yapılarak yararlı ürün elde edilmesi, bilim adamlarının belirli genleri değiştirmesi ve onları bakteri, hayvan gibi canlılara aktarılması sağlanarak birçok olaylara imkan sağlamıştır. Biyoteknoloji tıbbi açıdan hastalıkların tanısında, eczacılık ürünlerinin geliştirilmesinde genetik hastalıklardan sorumlu gen mutasyonlarının belirlenmesi ve buna uygun tedavi yöntemlerinin geliştirilmesinde, insan gen tedavisinde de önemli katkılar sağlamaktadır. Aynı zamanda günümüzde birçok araştırmacı hastalıktan etkilenmiş hücrelerde ve sağlıklı dokularda gen ifadelerini karşılaştırmak için yine DNA Teknolojisi yapımı tekniklerini kullanarak bu hastalıklara açılan ya da kapanan pek çok geni ve bu genleri kullanarak hastalıkları önleme, tedavi de kullanma gibi hedefleri amaçlamışlardır. Genel olarak DNA Teknolojisi hastalıkların tanısı, eczacılık ürünleri, insan gen tedavisi gibi tıp ve eczacılık endüstrisine yeniden şekil vermiştir.




Şekil 1. Rekombinant DNA yapımı.


1.      HASTALIKLARIN TANISI

DNA Teknolojisi belirli patojenlerin izlenerek bulunması için kullanılan, PCR ve bulaşıcı hastalıkların tanısında önemli katkılar sağlamıştır. Örneğin; HIV’in DNA dizisi bilindiği için DNA’yı çoğaltmak için PCR kullanılabilmektedir ve kan örneklerindeki HIV DNA’sı tespit edilmektedir. Ayrıca birçok bilim insanı DNA teknolojisini kullanarak insanlarda meydana gelen genetik bozukluğu da teşhis edebilmektedir. Hemofili, sistik fibrozis, duchenne gibi çeşitli insan hastalıklarından sorumlu genler de klonlanmıştır. 

 

2.      İNSAN GEN TEDAVİSİ

Gen tedavisi değişik hastalıkların tedavisinde, bozuk geni normal allelle değiştirilmesinde, genetik bozuklukların düzeltilmesinde önemli rol oynamıştır. Kanser ve kalp gibi ölümcül hastalıklarda gen tedavisi ile yeni tedavi yöntemleri araştırılmaktadır. Örneğin; koroner arter hastalığının tedavisinde kan damarlarını uyaran büyüme faktörünü kodlayan geni kalp kasının içerisine sokulması  umut verici tedavi yöntemidir. Fakat gen tedavisi günümüzde bazı etik sorunlar meydana getirmiştir. İnsan genleri ile tedavi yöntemi bulunmuş olsa bile insan genleri ile oynamanın yanlış olduğu düşünülmüştür. 


Şekil 2. Gen Tedavisi’nin İşleyiş Mekanizması


      3.ECZACILIK ÜRÜNLERİ

DNA Teknolojisi genel olarak proteinler olmak üzere birçok eczacılık ürününün oluşmasında etkili olmuştur. İstenen bir proteini kodlayan gen maya ya da bakteri gibi bir hücreye aktarılarak az miktarda bulunan proteinin fazla miktarda üretilmesini sağlamaktadır. Gen splayzı ile ilk protein üretimi memeli hormonlarında gerçekleşmiştir. Ayrıca insan insülini ve büyüme hormanları en eski örneklerdendir. Bir başka üretilen eczacılık ürünü doku plazmanojen aktivatörüdür (TPA). Bu protein kan pıhtısını çözmekte ve kalp krizi riskini arttırmaktadır. Fakat üretim maliyeti pahalı olması ve sınırlı olmasından dolayı bazı sorunları meydana getirmektedir.

 


 

 

Aynı zamanda etkili ilaç tedavisi bulunamayan birçok viral hastalık için patojeni yok etmek üzere bağışıklık sistemini uyaran aşı en etkili yöntemdir. Viral hastalıklar için genellikle kimyasal ve fiziksel yollarla etkisizleştirilmiş virülant bir virüsün partikülleri ve patojen olmayan viral bir suşun aktif virüs partikülleri olarak 2 tip aşı geliştirilmiştir.  Eczacılık enstitüsünde rekombinant DNA yapımı tekniklerinin kullanıldığı yeni gelişmelerden birisi aşı ve nadiren protein üretmek üzere bitkileri genetik değişikliğe uğratmaktır.




REFERANSLAR

·         Campbell N, Reece J. B, Campbell Biyoloji, Palme Yayınevi, 2017.

·         http://molekulerbiyolojivegenetik.org/rekombinant-dna-teknolojisi/  (Erişim Tarihi: 11.03.2022).

Şekiller;

·         http://polarsaglik.com/uploads/polar/makale/Gen-tedavileri.pdf (Erişim Tarihi: 11.03.2022).

·         https://www.yenibiyoloji.com/rekombinant-dna-4658/ (Erişim Tarihi: 11.03.2022).


Yorumlar

Yorum Gönder

ΔΔCt Hesaplama

ΔΔCt Hesaplama











ΔΔCt Sonucu:

Bu blogdaki popüler yayınlar

MİTOKONDRİ’NİN GENOMU ve GÖREVLERİ

Resim
 Rabia YALÇIN  - Moleküler Biyoloji ve Genetik,  Haliç Üniversitesi Mitokondri, tüm ökaryot hücrelerde yer alan ve hücrede meydana gelen kimyasal reaksiyonlar için gerekli enerjiyi sağlayan, sitoplazmada bulunan bir organeldir. Mitokondriler oval görünümlü, yaklaşık 1 µM uzunluğa ve 0,5 µM ene sahiptirler. Enerjiyi, hücrenin sitoplazmasındaki besin maddelerinden ve oksijenden sağlamaktadırlar. Oksidatif fosforilasyonun merkezidir. Mitokondri’nin yapısını incelediğimizde çift katlı iç ve dış membranı, zarlar arası boşluk, DNA, matrixler, ribozomlardan ve kristalardan oluşmaktadır. Bir hücre içerisinde yüzlerce, binlerce mitokondri bulunabilir ve şekil, büyüklük olarak farklılık göstermektedir. Birkaç yüz mikron çapında küresel yapıda ya da birkaç mikron çapında ipliksi görünümde olabilmektedirler. Bütün mitokondri’lerin içerisinde 2-10 arasında değişen mitokondriyal DNA bulunmaktadır. Fakat bu değişkenlik türden türe, kişiye, dokuya göre değişmektedir. İnsanlarda 16 kb, bitkilerde ise 5
Devamı

Soy Ağaçları

Resim
  Doğa Bahçeci - Moleküler Biyoloji ve Genetik,  Doğu Akdeniz Üniversitesi, Kıbrıs Tanımı               Soy ağaçları biyolojide belirli semboller ile aile geçmişini anlatan diyagramlardır. Bir soyağacı, aile üyeleri arasındaki ilişkileri gösterir ve bir aile içinde hangi bireylerin belirli genetik patojenik varyantlara, özelliklere ve hastalıklara sahip olduğunu ve ayrıca yaşamsal durumu gösterir. Bir aile içindeki hastalık kalıtım kalıplarını belirlemek için bir soyağacı kullanılabilir [1].               Bir özelliğin kalıtsal olup olmadığını belirlemek için genellikle en az üç nesil soy ağacına dahil edilir. Bu bilgiyi kullanarak, belirli bir bireyin bu özelliğe sahip olma veya çocuklarına aktarma şansını söyleyebiliriz. Bir soyağacına bakıp anlayabilmemiz için soyağacı çizmenin standart yolları vardır [2].   Soy Ağacı İsimlendirmesi Şekil 1: Soy Ağacı Sembolleri [1].   Soy ağaçlarında erkekleri temsil etmek için kareler ve kadınları temsil etmek için daireler
Devamı

JAK-STAT Sinyal Yolağı

Resim
 JAK-STAT sinyal yolu, bir hücredeki proteinler arasındaki bir etkileşimler zinciridir ve bağışıklık, hücre bölünmesi, hücre ölümü ve tümör oluşumu gibi süreçlerde yer alır. Yol, bir hücrenin dışındaki kimyasal sinyallerden hücre çekirdeğine bilgi iletir, bu da transkripsiyon adı verilen bir süreç yoluyla genlerin aktivasyonu ile sonuçlanır. JAK-STAT sinyallemesinin üç anahtar parçası vardır: Janus kinazlar (JAK'ler), sinyal dönüştürücü ve transkripsiyon proteinlerinin (STAT'ler) aktivatörü ve reseptörler (kimyasal sinyalleri bağlayan). Bozulmuş JAK-STAT sinyali, cilt rahatsızlıkları, kanserler ve bağışıklık sistemini etkileyen bozukluklar gibi çeşitli hastalıklara yol açabilir. JAK'ların ve STAT'lerin Yapısı Dört JAK proteini vardır: JAK1, JAK2, JAK3 ve TYK2.[1] JAK'lar bir FERM alanı (yaklaşık 400 kalıntı), SH2 ile ilgili bir alan (yaklaşık 100 kalıntı), bir kinaz alanı (yaklaşık 250 kalıntı) ve bir psödokinaz alanı (yaklaşık 300 kalıntı) içerir. Kinaz alanı, JAK&
Devamı